To wszystko serce moje piastuje i pamięta,
I jak tam chleb smakował, i kędy rosła mięta,
Jak dusza tam się czuła radośnie wniebowzięta,
I jak ta ziemia droga, i jak jej pamięć święta.
Leonard Podhorski – Okołów „Ojcowizna”
TRZYDZIEŚCI LAT JELENIOGORSKIEGO ODDZIAŁU TOWARZYSTWA MIŁOSNIKÓW LWOWA I KRESÓW POŁUDNIOWO - WSCHODNICH
Po zakończeniu II Wojny Światowej, F.D. Roosvelt, W. Churchill pod dyktando J. Stalina wytyczyli nowe granice Europy. Dnia 16 sierpnia 1945 roku Polska traci około 45% swojego terytorium na rzecz Związku Radzieckiego. Wschodnia granica została przesunięta blisko 250 km na zachód, z linii Zbrucza na linię Bugu. Polaków przymusowo wysiedlano głównie do miejscowości leżących na tzw. Ziemiach Zachodnich. W Jeleniej Górze osiedla się coraz więcej ludności z Kresów. Jednak wszystko jest pod pełna kontrolą, 15 lipca 1945 roku rozpoczął działalność Powiatowy Urząd Repatriacyjny, który wydawał zaświadczenia uprawniające do zamieszkania w określonej miejscowości (PUR mieścił się przy ul. Obrońców Pokoju). W mieście osiedlali się ludzie o różnych profesjach, wypędzeni z Kresów Wschodnich. Wymienię jedynie kilka nazwisk; Zuzanna Łozińska – tancerka, aktorka, reżyser teatralny, Tadeusz Rolski – lekarz chirurg, Adam Pauli – inżynier leśnik, Juliusz Jaszczuk – nauczyciel, Dominik Kostial – ksiądz, Stanisław Bialikiewicz – ekonomista, bankowiec, Roman Juśków – oficer 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka, Stanisław Sobański – lekarz, Leonia Kubala – muzyk, Ryszard Brand – technik elektryk To kresowiacy pracowali w wodociągach, energetyce, prowadzili tramwaje itp.. Wiele ich łączyło i wszyscy wierzyli, że wrócą do Lwowa. Jednak nie mówili tego głośno w obawie przed represjami ze strony Urzędu Bezpieczeństwa. Tylko w zaciszu domowym słuchali radia „Wolna Europa”. Żyli nadzieją. Temat kresów, Lwowa, napaści sowietów na Polskę był zakazany. I tak upływały lata. Wielu z nich „odeszło”, ale pamięć była przechowywana w rodzinach. Nadszedł 1988 rok, przypomniano sobie o wypędzonych z Kresów, temat przestał być tabu, można już głośno mówić, zezwolono na zrzeszanie się.Minęło już 30 lat, a wydaje się, że było to niedawno, kiedy nieśmiało z niedowierzaniem przekazywaliśmy znajomym wiadomość – kresowianie będą mieli swoją oficjalną, legalną organizację. Pierwsze deklaracje składaliśmy we Wrocławiu. Dnia 20.12.1988 r. z inicjatywy panów Kazimierza Lelo i Krzysztofa Bulzackiego grupa jeleniogórska rozpoczęła swą działalność.
Informację o możliwości zorganizowania Towarzystwa rozesłano do gazet lokalnych zapraszając chętnych, sympatyków i miłośników Kresów, do klubu „Gencjana”. Pierwsze Walne Zebranie TML w Jeleniej Górze odbyło się 3 lutego 1989 r., na które przybyło 156 osób wypełniając deklaracje członkowskie, w tym 89 urodzonych we Lwowie. W jawnym głosowaniu wybrano Zarząd Towarzystwa w składzie: prezes – Kazimierz Lelo, wiceprezesi – Krzysztof Bulzacki, Jan Bajor, sekretarz – Kazimierz Paluch, skarbnik – Wanda Kojdecka. Najstarszymi członkami byli: Kazimierz Obszerny lat 82, Jan Warachim lat 81 oraz Władysław Kozak lat 80. Rozpoczęto poszukiwania lokalu i tu z pomocą przyszedł lwowianin – przewodniczący Miejskiego Koła Stronnictwa Demokratycznego w Jeleniej Górze, pan Kazimierzem Lelo użyczając pomieszczenie w siedzibie SD przy ulicy Wolności 29. Podobne organizacje powstawały w całym kraju. Siedzibą Zarządu Głównego TML został Wrocław. W maju 1993 r. zapadła decyzja o rozszerzeniu nazwy przyjmując ostatecznie: Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich stając się organizacją nie tylko rodowitych kresowian, ale osób chcących poznać historię Kresów.
Główne kierunki działania naszego oddziału wynikają z zadań określonych w statucie.
Do najważniejszych zaliczono:
1-Zrzeszenie osób,którym bliskie jest dziedzictwo historyczne królewskiego, stołecznego miasta Lwowa, Kresów Południowo – Wschodnich, oraz podtrzymywanie stosunków koleżeńskich i udzielanie wzajemnej pomocy.
2-Pielęgnacja dorobku historycznego Kresów Południowo – Wschodnich jako integralnej części kultury i tradycji Rzeczypospolitej Polskiej.
3 -Upowszechnianie prawdy o dziejach ziem utraconych, szczególnie wśród młodzieży.
4 -Działanie na rzecz zachowania przez społeczeństwo polskie pozostawionego na wschodzie mienia narodowego, dóbr kultury i sztuki.
5 -Prowadzenie działalności publicystycznej i wydawniczej.
6 -Wspieranie inicjatyw zmierzających do ratowania i ochrony pamiątek przeszłości Kresów.
7 -Udzielanie wszelkiej pomocy charytatywnej rodakom, oraz organizacjom polskim we Lwowie i na Kresach Południowo – Wschodnich.
Od 1996 roku prezesem Jeleniogórskiego Oddziału TMLiKPW jest Stanisław Kańczukowski.Działalność naszego Oddziału została zauważona i władze miasta przydzieliły nam lokal przy ulicy Bohaterów Getta 2. W czynie społecznym wyremontowaliśmy otrzymane pomieszczenia, potrzebne meble przekazali nasi członkowie. Z darowizn powstała biblioteczka tematycznie związana z Kresami. Tak powstała nasza siedziba, gdzie członkowie zarządu pełnią dyżury. Kresowianie chętnie przychodzą do biura, gdzie można wypić herbatę, porozmawiać na różne tematy. Ponieważ posiadane pomieszczenia są niewielkie, trudno zebrać jednorazowo wszystkich członków. W 1998 roku dyrektor Jeleniogórskiego Centrum Kultury pan Jarosław Gromadzki udostępnił na salę, w której raz w miesiącu, do dnia dzisiejszego odbywają się zebrania. Zebranie rozpoczyna się od przeczytania kalendarium historycznego przypominając informacje o wybitnych postaciach i wydarzeniach, które miały miejsce na przestrzeni wieków na utraconych terenach II Rzeczypospolitej. Następnie wygłaszane są przez naszych członków prelekcje, wzbogacane projekcją filmu lub prezentacją dokumentacji fotograficznej.
Dla przykładu podaję kilka tematów prelekcji: „Polskie Towarzystwo Gimnastyczne Sokół”, „Rozgłośnia radiowa we Lwowie”, „Kazimierz Sichulski – lwowski artysta”, „Ormianie w Polsce”, „Życie i działalność prof. dr. Adama Grucy”, „Akademicki Klub Turystyczny we Lwowie”, „Pogoń Lwów”, „Stefan Drzewiecki – wybitny wynalazca”, „Elżbieta Róża Czacka”, „Lwowscy matematycy”, „Jan z Dukli”, „Grób Nieznanego Żołnierza”, „ Powszechna Wystawa Krajowa we Lwowie 1894”, „Huculszczyzna”, „Muzeum przyrodnicze im. Dzieduszyckich we Lwowie”, „Bitwa pod Zadwórzem”, „Mord profesorów lwowskich”, „Legiony Polskie”, i wiele innych.
Organizowane są spotkania z ciekawymi ludźmi, gościli u nas między innymi: Jerzy Janicki, Wojciech Dzieduszycki, Tadeusz Steć, Danuta Skalska, Ryszard Wojnarowski, Tadeusz Siwek, Stanisław Srokowski, Andrzej Bartyński, prof. Stanisław Sławomir Nicieja, Henryk Gradkowski, prof. Grzegorz Hryciuk, Jan Choroszy. Edward Łysiak, Stanisław Firszt, Paweł Brzegowy.
Realizacja zadań statutowych wymaga od Towarzystwa niezwykłej aktywności w środowisku oraz umiejętności wypracowania różnorodnych form współpracy z instytucjami i stowarzyszeniami społecznymi Regionu Jeleniogórskiego.
Dzięki kontaktom z Teatrem im. C.K. Norwida, Jeleniogórskim Centrum Kultury, Osiedlowym Domem Kultury „Zabobrze”, Teatrem Zdrojowym i Muzeum Przyrodniczym udało się zorganizować eliminacje konkursowe oraz koncerty galowe w ramach „Spotkań z Piosenką Lwowską i Kresową TA JOJ”. Pomysłodawczynią przedsięwzięcia była pani Maria Lach.
Natomiast Jeleniogórski Oddział TMLiKPW, jako fundator nagród, uczestniczył w pracach jury. Spotkania z piosenką uświetniały zespoły z Ukrainy, np. „Lwowska Kapela”, „Czeremosz” z Werhowyny, chór „Lelija” z Sądowej Wiszni, chór z katedry ormiańskiej „Saghmos”, a z Polski Roman Kołakowski, zespół „Pacałycha” z Bytomia, kapela „Fidelis” z Przemyśla, oraz zespoły lokalne; „ Karkonosze”, „Wojcieszowianki”, „Rybniczanki”, „Sybiraczki i Kresowianie”, „Sokolik”, „Agat”, „Podolanie” z Czerwonej Wody, „Sokolik”, „Paka Buziaka”.
autor Henryk Mitraszewski c.d.n.